ΛΙΤΟΤΗΤΑ
Αθήνα, Παρίσι, 18 Δεκεμβρίου 2014 – Τα μέτρα λιτότητας που υιοθετήθηκαν για την καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης arton16677-436b6έχουν επηρεάσει δυσμενώς ανθρώπινα δικαιώματα όπως η εργασία και η υγεία και έχουν περιορίσει θεμελιώδεις ελευθερίες στην Ελλάδα, όπως καταγγέλλει η Διεθνής Ομοσπονδία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ( International Federation for Human Rights – FIDH) και η οργάνωση- μέλος της, η Ελληνική Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ( Hellenic League for Human Rights – HLHR) σε έκθεση που εξεδόθη σήμερα.
Η έκθεση συγκεντρώνει ευρήματα από αποστολή διερεύνησης που διενεργήθηκε από τις οργανώσεις μας τον Ιανουάριο του 2014. Απεικονίζει μία χώρα, όπου η οικονομική δυσχέρεια σε συνδυασμό με τη λιτότητα έχουν απειλήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δημοκρατικά πρότυπα σε διάφορους τομείς, από τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα ως τα ατομικά και πολιτικά.
Ακόμη, εκθέτει κινδύνους εγγενείς σε πολιτικές που αγνοούν τον δυσμενή αντίκτυπο που προορίζονται να έχουν στην κοινωνία και στρέφουν την προσοχή στις ευθύνες που φέρουν εθνικοί και διεθνείς θεσμοί, ειδικά η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της, ως προς τέτοιες παραβάσεις. Η έκθεση καταλήγει σε συμπεράσματα που ισχύουν και για περιπτώσεις πέρα από αυτή της Ελλάδας και πράγματι βρίσκουν εφαρμογή σε όλες τις χώρες που έχουν υποβληθεί σε καθεστώς οικονομικής αρωγής με σκοπό την αντιμετώπιση μίας σοβαρής οικονομικής κρίσης.
Ως προέκταση της διαδικασίας διάσωσης της Ελλάδας, η οποία αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο Eurogroup ενώ η χώρα διέρχεται πολιτικές εκλογές, η έκθεση σημειώνει ότι αυτό που συρρικνωνόταν παράλληλα με τον κρατικό προϋπολογισμό, στην Ελλάδα αλλά και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, ήταν ο χώρος για τα ατομικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες.
«Τα μέτρα που λαμβάνονται από την Ελλάδα προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δανειστών της αποδεικνύουν την ύπαρξη προθυμίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, να θυσιαστούν σχεδόν όλα στο βωμό της οικονομικής επανόδου», δήλωσε ο πρόεδρος της FIDH, Karim Kahidji στην Αθήνα για την έκδοση της έκθεσης. «Ενώ δεχόμαστε ότι εξαιρετικές περιστάσεις απαιτούν εξαιρετικά μέτρα, με τον τρόπο με τον οποίο υιοθετήθηκαν και εφαρμόστηκαν σε τέτοιο βαθμό οι πολιτικές αυτές, απέτυχαν ξεκάθαρα να σεβαστούν τα διεθνή πρότυπα», πρόσθεσε.
Οι δρακόντειοι στόχοι που τέθηκαν από την Τρόικα για τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους επιτεύχθηκαν κυρίως μέσω περικοπών δημοσίων δαπανών, συμπεριλαμβανομένων ουσιωδών υπηρεσιών όπως η εργασία και η υγειονομική περίθαλψη, χωρίς να ληφθεί υπόψη η ανάγκη να διασφαλιστούν τα κατώτατα όρια και να καλυφθούν οι κατώτερες υποχρεώσεις αναφορικά με αυτά τα δικαιώματα. Οι αρχές παρέβλεψαν τις καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες που κατά πάσα πιθανότητα θα επέφεραν τα προγράμματα που συμφωνήθηκαν με την Τρόικα και απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τις ήδη προϋπάρχουσες συνθήκες – ιδιαίτερα όσες αφορούν την ισότιμη πρόσβαση σε οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα – με αποτέλεσμα αυτές να επιδεινωθούν. Στην πραγματικότητα, ο αντίκτυπος των μέτρων αυτών στα ανθρώπινα δικαιώματα δε λήφθηκε ποτέ υπόψη ούτε από την Ελλάδα ούτε από την Τρόικα.
Η μονόφθαλμη εστίαση τους οικονομικούς και κοινωνικούς στόχους αποδείχθηκε επιβλαβής σε μια ήδη τραυματισμένη αγορά εργασίας και σύστημα υγείας. Μαζικές περικοπές στο προσωπικό του δημόσιο τομέα και η αδυναμία να αντιμετωπιστούν οι θεμελιώδεις κοινωνικές ανάγκες που γέννησε η κρίση, πυροδότησαν μία ραγδαία αύξηση στην ανεργία, η οποία ανήλθε σε άνευ προηγουμένου επίπεδα 28% (Σεπτέμβριος 2013) και 60,8% για τους νέους (Φεβρουάριος 2013), πριν σταθεροποιηθεί στο 25,7% και 49,3% αντίστοιχα. Επίσης, επιδείνωσε προϋπάρχουσες ανισότητες, με τις ευπαθείς ομάδες να υφίστανται τις περισσότερες δυσκολίες εισόδου στην εργασία και χειροτέρευσης των εργασιακών συνθηκών. Ο κατώτατος μισθός μειώθηκε μετά τον Φεβρουάριο του 2012 (όταν διαπραγματεύονταν το δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης) κατά 22% για όλους τους εργαζόμενους ηλικίας άνω των 25 ετών και κατά 32% για τους κάτω των 25 ετών, ενώ οι μεταρρυθμίσεις που στόχευαν στο να κάνουν την αγορά εργασίας πιο «ευέλικτη» απομείωσαν σημαντικά την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Η λιτότητα σαφέστατα αύξησε την ανισότητα.
Η πρόσβαση στη βασική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη έχει επίσης καταστεί δυσχερής με τις περικοπές στον προϋπολογισμό της δημόσιας υγείας και σημαντικών δημόσιων υπηρεσιών και προγραμμάτων υγείας. Οι ιατροί αποκαλύπτουν ότι μερικές φορές αναγκάζονται να απορρίψουν ασθενείς ή να μεταθέσουν σημαντικά χειρουργεία εξαιτίας του ελαττωμένου βαθμού νοσοκομειακών κλινών και τις περικοπές στο ήδη ελλιπές και καταπονημένο προσωπικό, μεταξύ άλλων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες στην ασφάλιση, ειδικά για τους ανέργους, παρεμποδίζει σοβαρά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις με στόχο τη διασφάλιση εισόδου στις δημόσιες υπηρεσίες για τους ανασφάλιστους. Και πάλι, οι ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών, μεταναστών και των νέων, υφίστανται δυσανάλογα βάρη, σύμφωνα με την έκθεση.
«Σε αντίθεση με την οικονομία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες δεν ωφελούνται από τα διεθνή προγράμματα διάσωσης», δήλωση ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. «Οι οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές έχουν κατάφωρα αγνοήσει τις καταστροφικές τους επιδράσεις σε κοινωνικό επίπεδο και οι αρχές δεν κατόρθωσαν να παράσχουν την απαραίτητη κοινωνική στήριξη».
Τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα έχουν επίσης υπονομευθεί. Η κοινωνική αναταραχή που προκλήθηκε από την ατζέντα της πολιτικής λιτότητας, στον σχεδιασμό της οποίας ο λαός δεν είχε καμία εμπλοκή- μία κραυγαλέα ασέβεια προς τις συνήθεις οδούς λήψεις αποφάσεων- και τη χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης, απαντήθηκε από τις αρχές με αυξανόμενα βίαιη καταστολή, ενώ τα περιστατικά σπάνια ερευνώνται και σχεδόν ποτέ δε διώκονται από τις αρχές. Ακροδεξιές ομάδες, κυρίως η νέο-ναζιστική Χρυσή Αυγή, αντλούν αυξανόμενη υποστήριξη από τη δυσαρέσκεια του κόσμου και την αντίθετη στη λιτότητα πολιτική ατζέντα τους. Η κυβέρνηση έχει επίσης υιοθετήσει μια αυξανόμενα αυταρχική στάση έναντι στην κοινωνική κατακραυγή, κάνοντας το κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον ολοένα και πιο καταπιεστικό για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τις φωνές διαμαρτυρίας. Αυτό το κλίμα οδήγησε, το καλοκαίρι του 2013, στο κλείσιμο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεοράσεως (ΕΡΤ), μία κίνηση που αποδοκιμάστηκε δημόσια στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς.
Περιγράφοντας τις δοκιμασίες που αντιμετωπίζει η χώρα και αξιολογώντας τες με βάση τα διεθνή πρότυπα περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η έκθεση σκοπεί να καταστήσει σαφές πως ό,τι ξεκίνησε ως οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έχει μετατραπεί σε μία άνευ προηγουμένου επίθεση κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών προτύπων σε όλες τις χώρες με παρόμοια μοίρα. Απαιτείται αντίδραση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και να αναδιαμορφωθεί αυτή η προσέγγιση, η οποία απειλεί τα ίδια τα θεμέλια της ΕΕ και των κρατών – μελών της.
Αν και το Ελληνικό κράτος φέρει το κύριο μερίδιο ευθύνης για τις παραβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα στο έδαφός του, η ΕΕ και το ΔΝΤ έχουν επίσης παραβιάσει τις υποχρεώσεις τους κατά το διεθνές δίκαιο μέσω της επιβολής μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ομοίως, τα κράτη-μέλη της ΕΕ, τα οποία συνέστησαν την Τρόικα και ενίσχυσαν τις προτάσεις της, έχουν παραβιάσει την υποχρέωσή τους να βοηθήσουν την Ελλάδα να ικανοποιήσει της δεσμεύσεις τις σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ, συγκεκριμένα, παραβίασε την υποχρέωσή της να σέβεται, να προστατεύει και να προάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτή πηγάζει από τις ιδρυτικές τις συνθήκες και Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Αμφιβάλλω πολύ αν τέθηκαν ποτέ ανησυχίες ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέτρων «διάσωσης» της χώρας. Αντιθέτως, οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων φαίνεται πως θεωρήθηκαν μία αποδεκτή παράπλευρη απώλεια στο πλαίσιο της γενικότερης διαχείρισης της κρίσης ή ως η απάντηση που άξιζε στο «ελληνικό πρόβλημα». Είναι απλά απαράδεκτο», κατέληξε ο Δημήτριος Χριστόπουλος, αντιπρόεδρος της FIDH.
Μερικά μέρη της έκθεσης έλαβε την καρποφόρα συνεργασία της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (Global Initiative for Economic, Social and Cultural Rights).